W
Muzeum Architektury otwarto wystawę prezentującą dorobek profesora
Tadeusza Zipsera. Będzie można ją oglądać do 23 marca 2014 roku.
-
To ważne wydarzenie dla Wrocławia, dobra okazja, by wyrazić
wdzięczność, szacunek, by podziękować Profesorowi za wkład w budowę
Wrocławia – powiedział wiceprezydent Wrocławia Adam Grehl podczas
otwarcia wystawy. - Przywołam porównanie, którego profesor Tadeusz
Zipser użył kiedyś w ratuszu: ten budynek jest zbudowany z tysięcy
cegieł, ale zwieńcza je zwornik. Pośród zacnych, zasłużonych wrocławian
są także zworniki, to ci, którzy budują duchową i materialną siłę
miasta. Także profesor Tadeusz Zipser jest taką osobą. Poprzez
świadectwo swojego życia, wiedzę, dorobek naukowy, ale też poprzez
wartości, którym był wierny. Po 1990 roku jak kompas pokazywał nam, jak
myśleć o mieście godząc kompetencje z wartościami. Inspirował, uczył
czucia miasta, łączenia profesjonalizmu z widzeniem
człowieka-mieszkańca. – To bardzo ważne w naszej pracy samorządowej –
dodał wiceprezydent. Przypomniał, że prof. Tadeusz Zipser jest autorem
pierwszego w Polsce studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego
Wrocławia i jego kolejnych nowelizacji.
- Chcielibyśmy, żeby ta
wystawa pokazała studentom, młodym wrocławianom, że pośród nich są
wspaniali mistrzowie z wielkimi talentami i dorobkiem, aby mogli
korzystać z tego bogactwa. Oglądając wystawę ma się wrażenie, ze
niejeden życiorys można by tym dorobkiem obdarzyć. Ona pokazuje, ile
może zrobić jeden człowiek. Mówi się, że pojedynczy człowiek nie może
zmienić rzeczywistości. Świadectwo życia Profesora pokazuje, że jeden
człowiek może bardzo wiele.
- Na wystawie nie mogliśmy, niestety
pokazać wszystkiego - przyznała Jolanta Gromadzka, kurator wystawy. -
Musieliśmy zadecydować, które wątki z twórczości profesora Zipsera
wyeksponować. Zdecydowaliśmy się na pokazanie architektury sakralnej,
malarstwa, które od wczesnej młodości było dla Tadeusza Zipsera
równorzędne z architekturą. Pokazaliśmy też projekty wykonane zaraz po
studiach, a dotyczące ogrodów zoologicznych, głównie wrocławskiego ZOO.
Co prawda pozostały niezrealizowane, ale ich oglądanie jest czystą
przyjemnością. Osobną część wystawy przeznaczono na ekspozycję związaną z
urbanistyczną strukturą łańcuchowo-trójkątową.
- Symbol i paradoks
to moje ulubione słowa – mówił profesor Tadeusz Zipser przy otwarciu
wystawy. – Paradoksem jest to, że chociaż moje studia były nakierowane
na architekturę, zająłem się urbanistyką, bo fascynowało mnie miasto,
jako żywy, zmieniający się układ. Tuż przed przyjściem na studia
widziałem dwa miasta zniszczone: Wrocław i Gdańsk. Pomyślałem wtedy, że
to wspaniała era dla architektów, kiedy można budować, wcielać w życie
nowe koncepcje. Poszło trochę inaczej, zająłem się urbanistyką.
Chciałbym, aby państwo spojrzeli na tę wystawę jako na
retro-retrospektywną. Jest ona też, że względu na moją naturę, nieco
anachroniczna – widać tam ciągoty do tego, co już było, co ukształtowało
naszą kulturę, a dziś mi tego żal.
- Uważam, że rodowód architektury
jest dwojaki: jeden wywodzi się z rolnictwa – to jest architektura
pojemnika, który ma za zadanie pomieścić jak najwięcej. Drugi rodowód
jest koczowniczy: w kategoriach azymutu, kierunku i w kategoriach znaku,
po którym się rozpoznaje członków swojej gromady, nieraz sezonowo
rozdzielonej. Znak i pojemnik to różne rzeczy, o co innego w nich
chodzi, inne mają priorytety. Świątynie w chrześcijaństwie i w islamie,
gdzie dużo ludzi trzeba było zgromadzić, a znak był czymś
najważniejszym, łączą te dwa rodowody architektury. To była moja kolejna
fascynacja - powiedział profesor Zipser.
Wystawie towarzyszy publikacja książki Tadeusza Zipsera „Zygzakiem przez symbole czyli samouczek drwala znaleziony na Saharze”.
km
***
Tadeusz Maria Zipser urodził
się 5 września 1930 roku we Lwowie. Jest synem Kazimierza Zipsera,
profesora i rektora Politechniki Lwowskiej. Od 1943 roku uczęszczał do
zawodowej Szkoły Przemysłu Artystycznego, pobierał także lekcje rysunku u
malarza-batalisty, profesora Stanisława Kaczora-Batowskiego. W 1945
roku podjął naukę w II Liceum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie,
gdzie zdał maturę w 1947 r. W tym samym roku rodzina przeniosła się do
Wrocławia, gdzie ojciec - profesor Kazimierz Zipser - objął katedrę
budowy kolei na Politechnice Wrocławskiej i został jej prorektorem.
Tadeusz Zipser rozpoczął studia na Wydziale Architektury PWr, które
ukończył w 1952 r. zostając zastępcą asystenta w Katedrze III
Architektury, prowadzonej przez prof. Andrzeja Frydeckiego. W 1954 roku
został asystentem w Katedrze Urbanistyki. Rozpoczął jednocześnie
projektowanie ogrodów zoologicznych, którym poświęcił pracę doktorską:
„Zasady ekspozycji w nowoczesnym ogrodzie zoologicznym”. Obronił ją w
listopadzie 1960 roku, a w 1961 uzyskał stopień doktora i objął
stanowisko adiunkta na PWr. Do najwcześniejszych prac projektowych
Tadeusza Zipsera należy projekt modernizacji i rozbudowy Miejskiego
Ogrodu Zoologicznego we Wrocławiu (1956-1957), dla którego zaproponował
kilka nowatorskich rozwiązań, jak wybiegi pierścieniowe, podziemne
korytarze do obserwacji zwierząt czy pomieszczenia obrotowe. Zdobyte
wtedy doświadczenia sprawiły, że stał się ekspertem w dziedzinie
ekspozycji zwierząt w ogrodach zoologicznych i później współpracował
przy projektowaniu koncepcji i obiektów dla ogrodów w: Oliwie, Opolu,
Łodzi, Krakowie, Wrocławiu i Debreczynie na Węgrzech. Dzięki publikacjom
w prasie fachowej jego pomysły zostały podjęte i zrealizowane w
ogrodzie zoologicznym w La Plata w Argentynie.
Od końca lat
pięćdziesiątych głównym przedmiotem zainteresowań Tadeusza Zipsera stały
się problemy struktury przestrzennej miasta, a zwłaszcza warunkujący je
podsystem komunikacji. Wyjściowe założenia jego rozważań polegały na
znalezieniu takiej relacji funkcji mieszkaniowej i elementów sieci
transportowej, aby ruch wychodzący z danego terenu nie obciążał
tranzytem innych obszarów mieszkaniowych. Rozwiązaniem była propozycja
wielkoskalowego policentrycznego schematu układu aglomeracji miejskiej,
określona jako struktura trójkątowo-łańcuchowa. Jej koncepcja została
opublikowana po raz pierwszy w roku 1964. Wielostronnej weryfikacji tej
teorii Tadeusz Zipser poświęcił swoją pracę habilitacyjną: „Badania
struktury trójkątowo-łańcuchowej miasta nowoczesnego jako regularnego
układu osiedleńczego”, którą obronił w 1968 r. Istotnym aspektem
opracowania było pionierskie wykorzystanie komputerowych technik
obliczeniowych. Już w 1962 roku jako pierwszy badacz w Polsce posłużył
się komputerem Elliott 803 do obliczeń współrzędnych odwzorowania
perspektywicznego układu punktów na poziomej płaszczyźnie oraz do oceny
typu rozwiązania skrzyżowania ulic przy danym natężeniu ruchu, używając
napisanych przez siebie programów. Ważną rolę w prognozowaniu
komunikacji odegrały też doświadczenia zdobyte na stażu w Biurze Rozwoju
Amsterdamu w 1963 roku, dzięki stypendium Królowej Holandii.
W 1968
roku uzyskał stopień doktora habilitowanego, w 1969 r. otrzymał tytuł
docenta i objął kierownictwo Zakładu Urbanizacji i Planowania
Przestrzennego w Instytucie Architektury i Urbanistyki PWr. Tytuł
profesora nadzwyczajnego otrzymał w roku 1976. W 1979 roku prowadził
wykłady jako visiting professor w Southern Illinois University w
Carbondale w USA.
W pierwszych demokratycznych wyborach władz
polskich uczelni w 1981 roku został wybrany najpierw dziekanem Wydziału
Architektury, a następnie rektorem Politechniki Wrocławskiej. Po
wprowadzeniu stanu wojennego został odwołany i internowany. Profesorem
zwyczajnym został mianowany w roku 1991. Od 1992 roku jest kierownikiem
Katedry Planowania Przestrzennego PWr. W latach 1995-1997 pełnił funkcję
głównego projektanta Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Wrocławia.
Jest twórcą szkoły naukowej modelowania
procesów osadniczych, opartej o ideę „pośrednich możliwości” i autorem
121 prac naukowych publikowanych w Polsce i za granicą. Wypromował 32
doktorów, kilku jego wychowanków jest doktorami habilitowanymi, dwóch –
profesorami.
Od lat sześćdziesiątych XX wieku Tadeusz Zipser zajmował
się projektowaniem kościołów. We Wrocławiu jest autorem kościoła Św.
Ducha na Tarnogaju, Opatrzności Bożej na Nowym Dworze, kaplicy
cmentarnej przy ul. Bardzkiej oraz zwieńczenia wieży kościoła św.
Elżbiety przy ul. Grabiszyńskiej. Poza Wrocławiem zrealizował kościoły w
Świeradowie-Zdroju i Grajewie. Opracował też wiele koncepcji, które nie
doczekały się realizacji.
Ponadto zajmuje się malarstwem i
projektowaniem witraży, a w latach 1982-1996 stworzył monumentalny
poemat zatytułowany „Respicjum: symetryczna komedia symetryczna” i
przetłumaczył z włoskiego na polski osiemnaście pieśni „Czyśćca” z
„Boskiej Komedii” Dantego.
Jest członkiem wielu towarzystw i kolegiów
naukowych. W 1951 roku został współzałożycielem Wrocławskiego Oddziału
Klubu Wysokogórskiego. W 1957 roku wziął udział w pierwszej powojennej
wyprawie na Kaukaz Centralny. Był członkiem Kadry Narodowej Alpinizmu
przy Głównym Komitecie Kultury Fizycznej i Turystyki.
Laureat
licznych nagród, został odznaczony m.in. Medalem Komisji Edukacji
Narodowej (1983), Złotą Odznaką Politechniki Wrocławskiej (1983),
orderem Pro Ecclesia et Pontifice (2000) i Krzyżem Oficerskim Orderu
Odrodzenia Polski (2005).