Zmarł 19 marca 2012 r. Został pochowany 24 marca na cmentarzu przy ul. Bujwida we Wrocławiu, żegnany przez rodzinę oraz liczne grono przyjaciół, współpracowników i wychowanków.
Urodził się 13 marca 1931 r. w Ostrowie Wielkopolskim. Jego postać była ściśle związana z Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej. Studia w latach 1950-1956, uzyskanie tytułu magistra inżyniera architekta i zatrudnienie na stanowisku asystenta w Zakładzie Rysunku, Malarstwa i Rzeźby, dały początek Jego wyjątkowej drodze zawodowej i twórczej. Zainteresowanie zagadnieniami sztuki współczesnej i fenomenem barwy przyniosły udziały w wystawach malarstwa i przyjęcie do Związku Polskich Artystów Plastyków (1960), a także stanowisko starszego asystenta. Przewód doktorski przeprowadzony w 1965 r. dotyczył pojmowania barwy w procesie kształtowania architektury i stał się podstawą do dalszych badań z zakresu problematyki przestrzeni i barwy oraz sformułowania programu twórczego kształtowania przestrzeni zgodnie z wymaganiami funkcji oraz psychologii barwy (m.in. kierowanie pracami zespołu badawczego „Programowanie i projektowanie form przestrzenno-użytkowych i plastycznych”). Ich rezultatem było wprowadzenie autorskiego wykładu i seminarium „Teoria barwy i kolor w architekturze”, które cieszyły się ogromnym zainteresowaniem studentów.
Osiągnięcia twórcze, naukowe i artystyczne Profesora związane były w przeważającej większości z wykładaną specjalnością – rysunkiem i malarstwem. Były realizowane w dwóch zakresach: pracy twórczej i towarzyszącej jej refleksji teoretycznej. Fascynacja konceptualizmem w sztuce, powiązanie z ośrodkiem artystycznej działalności „Grupa Wrocławska” przyniosły kolejne prezentacje cykli malarstwa i rysunku oraz obiektów, fotografii gwiazdozbiorów i galaktyk, a w konsekwencji zaproszenie na Festiwal Sztuki w Edynburgu (1972), stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku (1976) a także
liczne nagrody i wyróżnienia za twórczość plastyczną.
Prace prof. Zdzisława Jurkiewicza znajdują się w zbiorach muzeów i galerii całej Europy, Azji, obu Ameryk i Australii, a eksponowane były na blisko 300 wystawach indywidualnych i zbiorowych. Liczne wypowiedzi dotyczące zagadnień sztuki, udziały w sympozjach i spotkaniach z artystami i krytykami, publikacje w kraju i za granicą (ok. 40) stały się także istotnym wkładem w rozwój sztuki – polskiej i światowej. Zgromadzony dorobek pozwolił na przeprowadzenie kwalifikacji II stopnia na PWSSP w Poznaniu w 1980 r. i uzyskanie stanowiska docenta (1981), następnie stanowiska profesora nadzwyczajnego PWr (1992) i wreszcie nadanie tytułu profesora sztuk plastycznych (1996).
W tym okresie pełnił funkcję kierownika Zakładu Rysunku, Malarstwa i Rzeźby w Instytucie Historii Architektury, Sztuki i Techniki (1987- ‑1991), kierownika Wydziałowego Zakładu Rysunku, Malarstwa i Rzeźby (1992-1994), a następnie kierownika Katedry Rysunku, Malarstwa i Rzeźby na Wydziale Architektury PWr (1999-2002). Przez szereg lat był przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnej prowadzącej egzaminy z rysunku dla kandydatów na WA. Pracował jako rzeczoznawca w Ministerstwie Kultury i Sztuki w zakresie oceny dzieł sztuki współczesnej oraz był autorem wielu recenzji prac doktorskich i habilitacyjnych (WSSP, ASP).
Związek pomiędzy indywidualną drogą twórczą prof. Zdzisława Jurkiewicza i Jego pracą dydaktyczną jest ogromny. Duża wiedza dotycząca sztuki, doświadczenie oraz intuicja w ocenie istoty rozwiązywanych zagadnień, niekonwencjonalne i nowatorskie podejście, barwne sformułowania oraz pasja twórcza to elementy, które przyciągały zawsze rzesze słuchaczy (nie tylko z wydziału) na zajęcia kursowe, wykłady i okazjonalne prelekcje.
Obszerne i wnikliwe korekty, autentyczność i szczerość w dzieleniu się własnymi odkryciami oraz siła przekonywania sprawiły, że Profesor jako nauczyciel akademicki cieszył się ogromnym autorytetem. Autorskie programy kursów rysunku i malarstwa, plenerów plastycznych i współpraca ze studentami w rozwiązywaniu różnorodnych zadań (m.in. Kształt ciągłości, Kwadrat, tematy malarskie) poszerzała horyzonty twórcze przyszłych architektów. Wprowadzając odmienny od tradycyjnego sposób realizacji zadań plastycznych, umożliwiał przekraczanie granicy rzemiosła, za którą pojawiała się sztuka. Twórcza atmosfera towarzysząca Jego działaniom inspirowała także współpracowników w Zakładzie Rysunku, Malarstwa i Rzeźby. Spotkania, dyskusje i wspólne zajęcia były niejednokrotnie impulsem do podejmowania kolejnych tematów naukowych i artystycznych, indywidualnie lub wspólnie przez członków Zakładu (m.in. kilkanaście zbiorowych wystaw tematycznych, cztery tematy badawcze: Płaszczyzna i przestrzeń – od iluzji do konkretu, publikacja na prawach podręcznika Rysunek i malarstwo- problemy podstawowe, wybrane zagadnienia, Kompozycja, Kwadrat – od geometrii do wyobraźni), a konstruktywna krytyka i życzliwe wsparcie pomagały w pokonywaniu przeciwności. Profesor Zdzisław Jurkiewicz poświęcał Wydziałowi Architektury swój czas i energię, jako twórca i pedagog – był współautorem dzisiejszego wizerunku Wydziałowego Zakładu Rysunku, Malarstwa i Rzeźby, wizerunku wydziału jako ośrodka kształcenia architektów, gdzie duże znaczenie przywiązuje się do plastycznego przygotowania przyszłych projektantów.
Za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze i organizacyjne był wielokrotnie nagradzany, m.in. nagrodą Senatu (1995), nagrodami JM RektoraPWr i dziekana wydziału.
Został odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1977), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1987), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1990), Złotą Odznaką PWr (1976), Medalem Jubileuszu 100-lecia Uczelni Technicznych we Wrocławiu (2010), a także wyróżnieniem – „Zasłużony dla Wydziału Architektury” (2010).
Otrzymał wiele nagród i wyróżnień za twórczość plastyczną, m.in.: Nagrodę na III Festiwalu Polskiego Malarstwa Współczesnego (1966), nagrodę „Głosu Szczecińskiego” za cykl obrazów Agresje (1966), wyróżnienie honorowe w konkursie ZPAP (Łodź, 1970), nagrodę na III Triennale Rysunku (Wrocław, 1971), nagrodę na III Międzynarodowej Wystawie Rysunku (Rijeka, 1972), Nagrodę Krytyki Artystycznej im. C.K. Norwida (1973), nagrodę na IV Triennale Rysunku (Wrocław, Kościuszkowskiej (Nowy Jork, 1976), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki na VI Międzynarodowym Triennale Rysunku (Wrocław, 1995), Nagrodę Honorową Roku 2011 za wystawę retrospektywną (Muzeum Narodowe, Wrocław, 2011).
Nauczyciel-artysta
Profesor Zdzisław Jurkiewicz całe swoje zawodowe życie związał z Politechniką Wrocławską, z Wydziałem Architektury, z Zakładem Rysunku, Malarstwa i Rzeźby.
Rozpoczął pracę w Zakładzie jako asystent w 1956 r., a przez ostatnie lata swojej pracy na Politechnice był również jego kierownikiem.
Można dużo pisać o dokonaniach i zasługach Pana Profesora jako artysty. Jednak dla mnie i dla moich kolegów – pracowników Zakładu Rysunku, Malarstwa i Rzeźby – był nade wszystko mistrzem i nauczycielem zawodu. Znaliśmy Jego prace i słyszeliśmy o Jego sukcesach. Ale przede wszystkim stykaliśmy się z Nim na co dzień i korzystaliśmy z Jego obecności.
Profesor Zdzisław Jurkiewicz na Wydziale Architektury był nauczycielem, i to nauczycielem niezwykłym, który pracę na uczelni zamieniał w szczególny spektakl. Tworzył coś w rodzaju Teatru Jednego Aktora. To przedstawienie rozpoczynało się już od momentu przybycia Profesora na wydział i wysiadania z taksówki. Później następowały kolejne sceny: przejście korytarzami na drugie piętro, wejście do Zakładu i zajęcie miejsca przy swoim biurku. I wreszcie rozpoczynały się zajęcia ze studentami. Zwłaszcza tłumaczenie tematu na Sali rysunkowej przybierało formę monodramy.
Jako młody asystent miałem zaszczyt prowadzić z Nim zajęcia. Przypatrywałem się z boku, zafascynowany Jego zachowaniem na sali i sposobem wysławiania: dosadny język, zabawne porównania, soczyste określenia, mimika, gestykulacja, ruchy ciała i przemieszczanie się po sali. Studenci zawsze reagowali podobnie: nowi najpierw ze zdumieniem obserwowali
Jego zachowanie, potem zahipnotyzowani słuchali. Na korytarzach zawsze oglądali się za Nim, opisywali i komentowali Jego występy, cytowali wypowiedzi.
Jednym z dowodów na to, jak był postrzegany i doceniany przez swoich wychowanków, była nietypowa nagroda. Nazywała się Dyplom Uśmiechu. Pod koniec lat siedemdziesiątych studenci Wydziału Architektury zorganizowali, chyba jednorazowo, coś w rodzaju plebiscytu na najlepszego nauczyciela. Profesor Jurkiewicz został wówczas nagrodzony takim dyplomem.
Wracam jednak do Jego obecności w Zakładzie Rysunku, Malarstwa i Rzeźby. Nawet siedząc przy swoim biurku, Profesor nieustannie tworzył spektakl, układając lub przestawiając rzeczy na blacie: doniczki, karteczki, długopisy, koperty, filiżankę, rozmawiając z nami lub „obsługując” studentów.
To biurko było zresztą niezwykłym miejscem – składnicą drutów, blaszek, siatek, rurek, kawałków różnych materiałów zbieranych w warsztatach PWr przy ul. Prusa. Jeżeli nawet z tych materiałów nie powstawały później artefakty, to z pewnością stanowiły inspirację.
Legendarne były jego stroje. Przychodząc na Politechnikę, bacznie obserwował nasze reakcje na pojawiające się kolejne modyfikacje Jego marynarki, butów, torby. Był to gdzieś domalowany nowy pasek czerwony i/lub niebieski, kolejna gwiazdka, doklejone oznaki lotnicze.
Sławne były również Jego okulary – czarno-białe, częściowo zamalowane. Pozwalały Mu chować się za nimi, stwarzać dystans, ale wiemy i wielokrotnie się o tym przekonywaliśmy, że bardzo uważnie obserwował nas i wszystko dookoła.
Przez te okulary Jego twarz trochę sprawiała wrażenie maski – starannie przemyślanej, niezmiennej i pozbawionej emocji. Wiem jednak, że za tymi okularami kryła się osobowość bardzo wrażliwa i kierująca się emocjami. Wyrażał przecież niejednokrotnie swoje rozbawienie, rozdrażnienie lub przygnębienie, chwalił lub krytykował, aprobował nas lub „skreślał”…
Profesor Jurkiewicz pozostanie w naszej pamięci na zawsze, bo w każdym z nas odcisnął ślad swojej osobowości nauczyciela-artysty. Było dla mnie osobiście wielkim zaszczytem dźwigać za Nim teleskop (gdzieś na obserwację kolejnej niezwykłej koniunkcji planet), teczkę z listami obecności na wspólne zajęcia, ściskać Jego dłoń…
Cześć Jego pamięci.
Leszek Maluga, Zakład Rysunku, Malarstwa i Rzeźby, Wydział Architektury PWr