W Muzeum Architektury uczestnicy konferencji „Etyka w praktyce architektonicznej” dyskutują o etyce zawodowej i ochronie praw autorskich. Wystąpili zarówno architekci, jak i urbaniści, prawnicy i filozofowie.
- W zawodzie architekta sumienie ekologiczne przybiera wymiar krajobrazowy – mówiła profesor Alina Drapella-Hermansdorfer z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, nawiązując do książki profesora Juliana Aleksandrowicza, w której stawia on pytania dotyczące roli lekarza i jego postawy wobec zagrożeń zdrowia, wynikających z życia w środowisku skażonym przez przemysł. Autor proponuje dwa typy aktywności: po pierwsze walkę ze złem środowiskowym, społecznym, a po drugie działanie pro-pozytywne, co możemy zrobić, żeby nasze standardy były wyższe.
Pięć zasad zrównoważonego krajobrazu zakłada: nadrzędność dobra publicznego nad dobrem prywatnym, równorzędność przestrzeni negatywowych i pozytywowych, łączenie celów przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych, tworzenie sieci oraz zintegrowane zarządzanie krajobrazem. Natomiast kodeks etyki zawodowej architektów pokazuje cztery typy zobowiązań: ogólne, wobec społeczeństwa, wobec klienta i wobec zawodu. – Jeżeli projekt jest sprzeczny z kodeksem, architekt powinien od niego odstąpić – mówiła prelegentka. Wyraziła opinię, że kodeksy zdają się być w sprzeczności z praktyką – dowodzą tego przykłady zabudowy miejskiej, najbardziej drastyczne np. w Brazylii, gdzie dzielnice nędzy - fawele sąsiadują przez mur z bogatymi apartamentowcami. Podkreślała, że w dzisiejszej architekturze dominują mody i „owczy pęd” bez refleksji nad tym, czy to jest dobre (np. masowe szklenie elewacji budynków), a także brak dobrej krytyki architektonicznej.
***
- Mity są nieodłącznym składnikiem kultury; poprzez opowieści o wartościach, marzeniach i oczekiwaniach budują swoisty światopogląd. Ich urzeczywistnienie pozwoliłoby osiągnąć harmonię – mówił profesor Andrzej Baranowski z Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej.
Przytaczał mity raju utraconego, mit badacza, kierującego się ciekawością świata, mit wyspy Utopii czy wieży Babel. W architekturze mity pojawiają się najczęściej jako wyobrażenie jej miejsca w kulturze i społeczeństwie, skupiają się na wizji przyszłości. Istnieje pogląd, że świat architektury i urbanistyki trzeba na nowo wymyślać. – Dziś stanęliśmy wobec „Tragedy of Commons” – tragedii wspólnego pastwiska [koncepcja mikroekonomiczna omawiająca pułapkę społeczną, w której indywidualny zysk jednego z uczestników społeczności prowadzi do strat dla społeczności jako całości. Koncepcja prowadzi do wniosku, że nieograniczony dostęp do ograniczonych dóbr publicznych – np. pastwiska – prowadzi do ich wyeksploatowania – red.]. Od 150 lat architekci tworzą listy wymaganych od członków tego zawodu cnót etycznych, tzw. heptalogi. Od czasu pierwszego, stworzonego przez Johna Ruskina w 1849 roku tzw. „Siedmiu lamp architektury”, wśród których wymieniał: poświęcenie, prawdę, moc, piękno, życie, pamięć i posłuszeństwo, powstało wiele podobnych siedmiopunktowych manifestów - heptalogów, którymi powinni się kierować architekci. Etyka jest filozoficzną nauką odpowiedzialności. – Dzisiejsze postulaty środowisk architektonicznych zachęcają, aby architekt przestał projektować dla ludzi, a zaczął projektować razem z nimi, był raczej ich doradcą – podkreślał profesor Baranowski.
***
Filozofia także zajmuje się teorią przestrzeni. O aksjologicznym jej wymiarze mówił dr Tomasz Stępień ze Studium Nauk Humanistycznych i Społecznych PWr. Jako przykład takiego ujęcia przestrzeni przytoczył pracę Józefa Tischnera „Filozofia dramatu” (1998) z wyróżnionymi „koordynatami-metaforami” ludzkiej egzystencji, które stanowią o społecznym procesie wytwarzania przestrzeni: 1) metafora domu i proces zadomowienia, 2) metafora warsztatu pracy i akt zakorzenienia, 3) metafora świątyni i „uświęcenia” oraz metafora cmentarza i akt podejmowania dziedzictwa. Tak rozumiana przestrzeń ukazuje się w świetle klasycznego trójmianu wartości – prawdy, dobra i piękna oraz uwypukla ich zaprzeczenie, czyli np. stan egzystencjalnej bezdomności i wykorzenienia, jeżeli przestrzeń przestaje być nośnikiem tych wartości.
Krystyna Malkiewicz
Ogólnopolską konferencję naukową „Etyka w praktyce architektonicznej” (Muzeum Architektury, 16-17 grudnia) zorganizował Wydział Architektury
Politechniki Wrocławskiej i Stowarzyszenie Architektów Polskich -
oddział Wrocław.
|